Koncentracja uwagi jest szczególnie ważną cechą u kierowców, którzy pokonują długie trasy. Jest to cecha uwagi, która pozwala kierowcy być skoncentrowanym w dłuższym czasie na tej samej czynności.

Podczas prowadzenia pojazdu następuje ciągła zmiana otoczenia. Kierowca odbiera informacje z różnych źródeł w tym samym czasie. Podczas prowadzenia pojazdu jest niezbędna zdolność szybkiego przechodzenia od krótkotrwałego stanu koncentracji uwagi na określonym zjawisku, do stanu podzielności przez zakres, trwałość, przerzutność uwagi – aż do koncentracji i odwrotnie.

Prowadzone w Instytucie Transportu Samochodowego badania zmierzające do szczegółowej analizy pracy kierowcy wykazały, iż w pracy kierowcy w podstawowych manewrach wykonywanych w trakcie prowadzenia pojazdu większość procesów przypada na uwagę. W czasie jazdy na skrzyżowaniach, wymaga się od kierowcy nie tylko ruchliwości uwagi, ale i tzw. wybiórczości, tj. zdolności do wybierania z wielu zjawisk, jedynie tych, które mają decydujące znaczenie dla prawidłowego przejechania przez skrzyżowanie.

Przy monotonnej jeździe największy nacisk kładzie się na trwałość uwagi. Uwaga w czasie prowadzenia pojazdu na drodze o ruchu jednokierunkowym szybko słabnie. Osłabienie uwagi zdarza się także często na krótszych odcinkach prostych dróg i określone jest jako występowanie „ślepych plamek czynności”, a w terminologii kierowców jako „dziura w świadomości”.

Uwaga jest niezbędną funkcją psychofizjologiczną do bezpiecznego prowadzenia samochodu. Każdy kierowca przechodząc psychologiczne badania uzyskuje informacje o swoich właściwościach uwagi.

dr Jadwiga Bąk

Jednym z najważniejszych czynników współdziałających w powstawaniu wypadków drogowych jest nieodpowiednia w danym przypadku gotowość i szybkość reakcji.
Uczestnictwo w ruchu drogowym nie jest działaniem indywidualnym, lecz współdziałaniem, przy którym większe znaczenie – ze względu na bezpieczeństwo jazdy – ma umiejętność odpowiedniego, wczesnego przystosowania swego zachowania do zachowania innych uczestników ruchu.
Na czas reakcji składają się:
• czas odbioru bodźca
• percepcja (czas przyjęcia do świadomości)
• identyfikacja (określenie)
• reakcja.

Istotne znaczenie w trakcie prowadzenia samochodu ma proces przewidywania rozwoju wydarzeń i przygotowania do reakcji. Klasyczną wartością, jaką w przeciętnych warunkach drogowych przyjęto dla kierowców jest jedna sekunda.
Należy również zwrócić uwagę, iż nie tylko sam czas reakcji na bodźce jest niezbędnym warunkiem bezpiecznej jazdy. Refleks kierowcy musi być rozpatrywany zarówno pod względem przeciętnego czasu reakcji (średnia arytmetyczna czasów mierzona w warunkach laboratoryjnych z określonej serii reakcji na określony bodziec) jak i jako tzw. stałość reakcji. Owa stałość reakcji jest czynnikiem niezbędnym przy sumarycznej ocenie gotowości kierowcy do działania w zaskakujących go sytuacjach.
Na „stałość reakcji” składa się różnica pomiędzy najdłuższym a najkrótszym czasem reakcji na dany bodziec. Im ta różnica jest większa, tym kierowca jest bardziej niebezpieczny na drodze, jego reakcje są nierówne, raz błyskawiczne i często wtedy być może niewłaściwe, a raz zwolnione i przedłużone, a więc w obu przypadkach potencjalnie niebezpieczne w skutkach. Mierzenie czasów reakcji przeprowadzane w pracowniach psychologicznych jest bardzo dobrym sposobem określenia tej funkcji. Badania tego nie można zastąpić np. badaniem neurologicznym odruchów.

dr Jadwiga Bąk